سیاه دانه  و خواص آن

سیاه‌دانه یا «شونیز» گیاهی یک‌ساله و گلدار و بومی جنوب غربی آسیا است.

در ایران این گیاه به‌ویژه در اراک و اصفهان به فراوانی می‌روید.  از دانه این گیاه به عنوان دارو استفاده می‌شود.

سیاه‌دانه از راسته گل‌های ساعت (Ranunculales) و تیره آلالگان (Ranunculaceae) است. دانه‌اش دارای اثر قاعده‌آور، ضد کرم، ضد باکتری، مسهل و زیادکننده ترشحات شیر است.

سیاه‌دانه مزه‌ای تلخ و ادویه‌ای دارد با کمی ته مزه  توت فرنگی. از سیاه‌دانه در در مصارف دارویی استفاده می‌شود.

نام علمی : Nigella Sativa

طبع آن گرم و خشک است .

نام های دیگر : سیاه تخمه ، شونیز،حبه السودا، غرمج ،کلاونجی،کمون هندی،حب البرکه،سیه دونه،قیدس،سونوز،کمون اسود،سنینز،سنز،چرک اودی،بوغنج،خثب،شمیز،شنبر،شهپر،قرح،سیاه سیرینج

ارزش غذایی سیاه دانه :

در دانه های سیاه دانه ۴۰%روغن ثابت ساپونینی به نام ملانتین وحدود ۱٫۴ در صد اسانس وجود دارد که دارای نیژلون است. ملانتین به صورت مجزا ماده ای سمی است. مواد سمی موجود در این خانواده از آلکالوئیدها (ترکیبات مضر برای قلب) تا اسید لاکتون با زنجیره کوتاه (محرک پوست) متنوع می باشد. حضور مواد دیگری چون ساپونین ها، گلوکوزید های سیانوژنیک نیز در این گیاه غیر معمول نمی باشد.

خواص سیاه دانه

بخش های مورد استفاده این گیاه، دانه و روغن فرار آن می باشدکه به عنوان داروی معرق،محرک،بادشکن،صفرا بر و هضم کننده غذا مصرف دارد.

خواص روغن سیاه دانه

مصرف روغن سیاه دانه در برنامه غذایی در کاهش قند خون، تعادل فشارخون، بهبود آرتروز و التهاب لثه مؤثر است و کلیه و مجاری ادرار را تصفیه می کند.

۱- استعمال بیرونی یا مالیدنی

درمان سرفه های سرد ناشی از سرما، درد سینه و تنگی نفس

 خارج کردن جنین مرده و زنده و پرده های جنین

 درمان سیروز، آسیت و کبد چرب

 درمان لک و پیس صورت

درمان گرفتگی های عضوی یا روده ها، دفع باد

 رفع خال، زگیل، ترک پوست بدن، پیسی، پسوریازیس و اگزمای ترشح دار ( که باید با کمی سرکه مخلوط شود)

 درمان فلج، درد سرد مفاصل، خواب رفتگی دست و پا و خستگی ها ی مزمن

 مالیدن ( و نیز خوردن) روغن مخلوط با روغن زیتون و کندر برای افزایش نیروی جنسی مفید است .

چکاندن روغن در بینی گرفتگی بینی را باز می کند و در فلج عصب صورتی موثر است .

۲- استفاده خوراکی

– خوردن روغن سیاه دانه به دفع سنگهای ادراری ، سوزش ادرار و بزرگی پروستات موثر است.

میزان مصرف خوراکی در سرد مزاجان تا ۸ گرم در روز و در گرم مزاج ها تا ۲ گرم است.

 تسکین روماتیسم با روغن سیاه دانه

یک فنجان روغن سیاه دانه را گرم کنید. سپس قبل از خواب آن را در محل درد بمالید و خوب ماساژ دهید. بعد محل مورد نظر را با یک تکه پارچه پشمی باندپیچی نموده و استراحت کنید.

خواص و فواید سیاه دانه در طب سنتی و نسخه های گیاهی درمانی

سیاه دانه برای درمان سرگیجه و درد گوش :

یک قاشق مرباخوری عسل را با چند قطره روغن سیاه دانه مخلوط کرده و هر صبح ناشتا، میل کنید. این کار را حداقل تا 11 روز ادامه دهید.

سیاه دانه برای درمان اسهال :

یک قاشق غذاخوری سیاه دانه ی آسیاب شده را با نصف استکان عصاره ی تره تیزک (شاهی) مخلوط کرده و پس از صرف غذا در سه وعده میل نمایید.

 سیاه دانه برای درمان دیابت نوع 2:

مصرف تنها 2گرم سیاه دانه در روز میزان قند خون و هموگلوبین گلیکوزیه (HbA1C) را کاهش می دهد. همچنین قادر است عملکرد سلول بتا را افزایش داده، در حالی که مقاومت به انسولین را کم می کند.

سیاه دانه برای درمان عفونت با هلیکوباکتر پیلوری:

خواص ضد تشنجی سیاه دانه به طور سنتی شناخته شده است. بر اساس مطالعات به عمل آمده برخی بیماری ها چون صرع که در برابر داروهای مدرن مقاوم هستند، به راحتی با مصرف عصاره سیاه دانه قابل درمان اند. چرا که این دانه ها قادرند تشنج را به طور عجیبی کاهش دهند.

سیاه دانه برای درمان فشار خون بالا:

افراد مبتلا به این مشکل می توانند تنها طی مدت دو ماه درمان شوند. کافی است دوبار در روز 100 و 200 میلی گرم عصاره سیاه دانه را مصرف کنند.

سیاه دانه برای درمان آسم:

آزمایشات انجام شده بر روی تعداد زیادی حیوانات مبتلا به آسم به وضوح نشان می دهد که اثرات سیاه دانه (همراه با آویشن) نتایج بسیار چشمگیری را نسبت به داروهای معمولی دارد.بنابر دیگر آزمایشات نوشیدن آب جوش به همراه عصاره سیاه دانه اثرات بسیار مطلوبی را برای افراد مبتلا به آسم و راههای هوایی آنها دارد.

سیاه دانه برای درمان سرطان روده بزرگ:

این سرطان رشد یافته را می توان با استفاده ازعصاره سیاه دانه به راحتی متوقف کرده و از مصرف داروهای شیمیایی مضر در امان ماند. تحقیقات دامی نشان می دهد که روغن سیاه دانه بدون داشتن عوارض جانبی، اثرات عجیبی را بر روی موشهای سرطانی داشته است.

سیاه دانه برای درمان برای درمان ریزش مو :

برای جلوگیری از ریزش موها و رویاندن موهای ریخته شده، پودر سیاه دانه و حنا را در روغن سوسن مخلوط کرده و بر سر ضماد کنید.

سیاه دانه برای جوانی و زیبایی پوست :

مالیدن جوهر سیاه دانه بر صورت باعث جوان شدن پوست صورت می شود.در برخی متون طب سنتی به این نکته اشاره شده که استفاده موضعی از تخم سیاه دانه و روغن کنجد برای درمان جوش های زیرپوستی بسیار موثر است. این درمان گران برای تهیه این ترکیب به بیماران شان توصیه می کنند روغن کنجد و پودر سیاه دانه را با یکدیگر ترکیب کرده و آن را روی پوست صورت ماسک کنند. استفاده از این ترکیب به مدت 2 هفته به بهبود جوش های زیرپوستی منجر می شود، اما هنگام استفاده از این ترکیب باید مراقب بود که بیش از اندازه از این روغن روی پوست استفاده نکنید چرا که استفاده بیش از اندازه از انواع روغن ها موجب بسته شدن منافذ پوستی می شود. برای استفاده از این ترکیب باید سرانگشتان تان را اندکی به این روغن آغشته کنید و روی پوست تان ماساژ دهید.

سیاه دانه برای درمان و ترک اعتیاد:

سیاه دانه قادر بوده 35 فرد معتاد را که به طور طولانی مدت اسیر دام مواد مخدر بوده اند، نجات دهد.

سیاه دانه برای درمان ناراحتی های کبدی :

مقداری از پودر سیاه دانه را با گیاه صبر زرد ( آلوئه ورا ) و عسل مخلوط کرده و هر صبح ناشتا، به مدت هفت روز یک قاشق مرباخوری از آن را میل کنید.

همچنین می توانید روغن سیاه دانه را که در حال جوش است، با غنچه ی برگ های بید (برگ های کوچک ) مخلوط کرده و پیش از خواب یک قاشق مرباخوری از آن را به مدت یک هفته میل کنید .

سیاه دانه برای درمان سردرد و میگرن :

نصف قاشق سیاه دانه آسیاب شده را با نصف قاشق انیسون (دانه هایی شبیه رازیانه دارد) و سه تکه میخک کوبیده شده، مخلوط کنید و با یک لیوان شیر بجوشانید (بهتر است کمی عسل خالص نیز اضافه کنید). یک فنجان از این معجون دارویی را می توانید در هنگام شروع سردرد و میگرن بنوشید. با روغن سیاه دانه، گیجگاه و شقیقه خود را چرب کنید تا از سردرد خلاص شوید.

تحقیقات نشان داده است مواد معدنی و ویتامین های موجود در سیاه دانه در درمان دیابت، سل، بیماری های قلبی و عروقی، کم خونی و میگرن مفید است.

اسیدهای چرب ضروری فراوان موجود در سیاه دانه آن را به نوعی مواد غذایی ضد سرطان تبدیل کرده که در حفظ سلامت پوست و مو نیز مفید است.

سیاه دانه آهن و پتاسیم فراوانی دارد و علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن، باعث رفع مسمومیت خونی و یبوست می شود.

سیاه دانه دارای خواص بسیار زیادی از جمله در درمان سرطان ها، درمان زخم معده، نابودی سموم در کبد و نیز تنظیم سیستم گوارش بدن دارد.

افرادی که بعد از ابتلا به سرماخوردگی مدام عطسه می کنند می توانند جوشانده مخلوط سیاه دانه بوداده و روغن زیتون را به مدت یک دقیقه روی پیشانی خود مرهم کنند. این مخلوط به آنها کمک می کند تا از شر عطسه ها خلاص شوند.

برخی از درمانگران طب سنتی بر این باورند که سیاه دانه جویده شده و ترکیب شده با بزاق دهان موجب درمان زگیل می شود.

افراد مبتلا به سینوزیت بهتر است در فصل پاییز هفته ای یک بار از بخور سیاه دانه استفاده کنند.

خواص سیاه دانه در طب اسلامی

 مصرف سیاه دانه در طب اسلامی تاکید شده است و امامان و پیامبر اکرم (ص) از خواص آن برای درمان دردها نام برده اند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم فرمود:

"ما من داء إلا فی الحبة السوداء منه شفاء إلا السام" یعنی هیچ بیماری نیست مگر شفای آن در سیاه دانه است جز مرگ.

امام رضا علیه السلام درباره خواص اعجاب انگیز سیاه دانه می فرماید:

در سیاهدانه برکت است. در چهل چیز خداوند برکت قرار داده ازحبوبات و جمادات هم سیاهدانه را بر گزیده است.